Cumhuriyet Döneminde Dinî Yükseköğretimin Tarihsel Gelişimi
Article Sidebar
Özet
Türkiye’de dinî yükseköğretimin Selçuklu ile başlayıp Osmanlı ve Türkiye Cumhuriyeti ile devam eden köklü bir tarihi vardır. Bu köklü tarih içinde özellikle Cumhuriyet döneminde dinî yükseköğretimle ilgili bazı esaslı değişikliklere gidilmiş ve önemli gelişmeler yaşanmıştır. Bu bağlamda çalışmanın problemini, “Cumhuriyet dönemi dinî yükseköğretim tarihsel gelişimi nasıldır?” sorusu oluşturmaktadır. Araştırmada öncelikle Cumhuriyet döneminde dinî yükseköğretim kurumlarının kuruluşu, isimlendirilmesi, amaçları, programları, akademik yapılanması, öğrenci başvuru şartları, niceliksel yayılımı, istihdam alanları gibi hususular açısından işleyişi tarihsel bir seyirle ele alınmıştır. Söz konusu değişkenlere göre Cumhuriyet dönemi dini yükseköğretim genel hatlarıyla “1982 Öncesi Dinî Yükseköğretim” ve “1982 Sonrası Dinî Yükseköğretim” olmak üzere iki dönemde incelenebilir. Makalede Cumhuriyet’ten günümüze dinî yükseköğretim tarihsel bir yaklaşımla bu iki temel başlık altında betimlenmiştir. Akabinde tarihsel bu veriler ışığında dinî yükseköğretimin mevcut işleyişine odaklanılmıştır. Cumhuriyetimizle birlikte yaklaşık 100 yıllık bir tarihe sahip dinî yükseköğretim kurumları ve uygulamalarının bütüncül bir yaklaşımla ele alınması günümüz problemlerinin tespit edilmesi ve çözümünde işlevsel olacak paradigmaların üretilmesi açısından önemlidir. Nitel araştırma yaklaşımına sahip bu araştırmada doküman analizi yöntemi kullanılmıştır. Araştırma verilerinin elde edilmesinde hem temel kaynaklara inilmiş hem de ilgili alanyazındaki birikime başvurulmuştur. Araştırma verilerinin analizinde betimsel ve içerik analizi birlikte işe koşulmuştur. Yapılan analiz sonucunda Cumhuriyet dönemi dinî yükseköğretiminin mevcut durumu tarihsel arka planıyla ilişkili bir şekilde irdelenmiştir.
Referanslar
Akın, Abdullah. Cumhuriyet Dönemi Din Eğitimi (1920-1950). İstanbul: Ensar Neşriyat, 2011.
Aydın, Muhammet Şevki. “Öğretmen Yetiştiren Kurumlar Olarak İlahiyat Fakülteleri”. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 6 (1995), 59-96.
Aydın, Muhammet Şevki. Cumhuriyet Döneminde Din Eğitimi Öğretmeni Yetiştirme ve İstihdamı. İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi Yayınları, 3. Basım, 2016.
Ayhan, Halis. “Yüksek İslâm Enstitülerinde Din Eğitimi ve Problemleri”. Türkiye I. Din Eğitimi Semineri (23-25 Nisan 1981). 374-379. İstanbul: İlahiyat Vakfı Yayınları, 1982.
Ayhan, Halis. Türkiye’de Din Eğitimi (1920-1998). İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 1999.
Ayhan, Halis. “İlâhi̇yat Fakültesi”. TDV İslâm Ansiklopedisi. C. XXII. İslâm Araştırmaları Merkezi, 2002
Bahçekapılı, Mehmet. Türkiye’de Din Eğitiminin Dönüşümü (1997-2012). İstanbul: İlim Kültür Derneği Nakış Ofset, 2012.
Bilgin, Beyza. Türkiye’de Din Eğitimi ve Liselerde Din Dersleri. Ankara: Emel Matbaacılık, 1980.
Bowen, Glenn A. “Document Analysis as a Qualitative Research Method”. Qualitative Research Journal 9/2 (2009), 27-40.
Bugünün İlahiyatı Nasıl Olmalıdır? Sorunlar ve Çözümler. ed. Süleyman Akyürek. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2015.
Cebeci, Suat. Din Eğitimi Bilimi ve Türkiye’de Din Eğitimi. Ankara: Akçağ Yayınları, 2. Basım, 2005.
Cumhuriyet. (23 Haziran 1930), 3.
Cumhuriyet. (22 Kasım 1930), 2.
Ergin, Osman. Türk Maarif Tarihi. İstanbul: Eser Matbaası, 1977.
Ev, Halit. Türkiye’de Yüksek Din Öğretimi Kurumları ve Öğretmen Yetiştirme. İzmir: Tibyan Yayıncılık, 2003.
Ev, Halit. “Yükseköğretimde Din Öğretimi”. Din Eğitimi. ed. Mustafa Köylü - Nurullah Altaş. 250-282. Ankara: Gündüz Yayıncılık, 2. Basım, 2012.
İstanbul Darülfünunun Şahsiyeti Hükmiyesi Hakkında Kanun. Darülfünun Talimatnamesi. (1932).
Koştaş, Münir. “Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 31/1 (1990), 1-27.
Koştaş, Münir. “Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi (Dünü, Bugünü)”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 41/4 (1999), 141-184.
Malche, Albert. İstanbul Üniversitesi Hakkında Rapor. Devlet Basımevi, 1939.
Okutan, Ömer. “Din Eğitimi Öğretmenliği Dünü-Bugünü-Geleceği”. Öğretmen Yeti̇şti̇ren Yükseköğreti̇m Kurumlarinin Dünü-Bugünü-Geleceği̇ Sempozyumu 8-11 Hazi̇ran 1987 Tebli̇ğler. 415-423. Ankara, 1998.
Öcal, Mustafa. “İlahiyat Fakültelerinin Tarihçesi”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1/1 (1986), 111-123.
Öcal, Mustafa. Osmanlı’dan Günümüze Türkiye’de Din Eğitimi. İstanbul: Düşünce Kitabevi, 2011.
ÖSYM, T.C. Ölçme, Seçme ve Yerleştirme Merkezi Başkanlığı. “TABLO-1. Merkezi Yerleştirme İle Dikey Geçiş Yapılacak Yükseköğretim Lisans Programları-2022". Erişim 11 Aralık 2022. https://dokuman.osym.gov.tr/pdfdokuman/2022/DGS/TERCIH/tablo1-24082022.pdf
Parmaksızoğlu, İsmet. Türkiye’de Din Eğitimi. Ankara: Milli Eğitim Basımevi, 1966.
Sebilürreşad. “İlahiyat Fakültesi: İlahiyat Fakültesinin Diğer Nevakıs-ı İlmiyesi”. XXIV/601 (22 Mayıs 1340), 40-43.
Sebilürreşad. “İlahiyat Liseleri Milletin İhtiyacati Diniyyesini Temin İçin Zaruri Tedbirler”. XXIV/601 (22 Mayıs 1340).
Selâmet Mecmuası. 2/43 (12 Mart 1948), 5 vd.
Sebilürreşad. “Seyyid Bey’in İrşadat-i Alimanesi”. XXIV/604 (12 Haziran 1340), 82-87.
Sebilürreşad. “Vebali Müderris Beylerin Boynuna”. XXIV/602 (29 Mayıs 1340), 55-60.
Siler, Abdurrahman. Türk Yüksek Öğretiminde Darülfünun (1863 - 1933). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, 1992.
TBMM, Türkiye Büyük Millet Meclisi. Zabıt Ceridesi. II.
TBMM, Türkiye Büyük Millet Meclisi. Zabıt Ceridesi. XVIII.
TBMM, Türkiye Büyük Millet Meclisi. Tutanak Dergisi. Dönem. VIII. Cilt. 20. Toplantı. 3. ss. 277-284.
Tosun, Cemal. “Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’nde Akademik Yapılanma ve Öğretim Programları Gelişimi (1949-2019)”. Türkiye’nin ilahiyat birikimi Ankara İlahiyat’ın 70 yılı, 1949-2019. ed. Eyüp Baş vd. 73-150. Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınları, 2019.
Türkiye’de Yüksek Din Eğitiminin Sorunları, Yeniden Yapılanması ve Geleceği Sempozyumu. Isparta: S.D.Ü. İlahiyat Yayınları, 2004.
Unat, Faik Reşit. Maarif Düsturu. İstanbul: Devlet Matbaası, 1927.
Usta, Mustafa. Türkiye’de Yüksek Din Eğitiminin Kurumsallaşma ve Ekolleşme Sorunları. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2001.
Vakit. (8 Mayıs 1924), 2.
Vakit. (29 Mayıs 1931), 3.
Yazıcıoğlu, Mustafa Sait. Din Öğretimi ve Din Hizmetleri Semineri (8-10 Nisan 1988). 8-12. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1991.
Yıldırım, Ali. Türk Üniversite Tarihi. Ankara: Öteki Yayınevi, 1998.
YÖK, Yüksek Öğretim Kurulu Başkanlığı. İlahiyat Fakülteleri Öğretmen Yetiştirme ve Lisans Programları. Ankara, Mayıs 1998.
YÖK, Yükseköğretim Kurulu. K. 932/11468 (20 Mayıs 1999).
YÖK, Yükseköğretim Kurulu. İlahiyat Formasyon Programları. 75850160-104.01.07.01-434446 (23.06.2017).
YÖK, Yükseköğretim Kurulu. “Yükseköğretim Bilgi Yönetim Sistemi”. 12 Aralık 2022. https://istatistik.yok.gov.tr/
YÖK, Yükseköğretim Kurulu. “Yükseköğretim Program Atlası”. 12 Aralık 2022. https://yokatlas.yok.gov.tr/lisans-anasayfa.php
Yüksek Din Öğretimi. ed. Z. Şeyma Altın. İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi Yayınları, 2020.
Zengin, Zeki Salih. ““II. Meşrutiyet Döneminde Osmanlılarda Medreselerin Islah Çalışmaları”. Diyanet İlmi Dergi 34/2 (1998), 43-52.