İmam Hatip Okullarının Tarihsel Gelişimi, Modeli ve İlgili Tartışmalar
Article Sidebar
Özet
Osmanlının son döneminde ortaya çıkmaya başlayan özel meslek elemanı yetiştirme fikri, imam hatip okullarının açılmasını beraberinde getirmiştir. Dönemin şartlarına bağlı olarak ortaya çıkan ve müfredatında hem dini derslere hem de fen ve kültür derslerine yer veren bu okulların programları, Türk İslam modeli olarak bilinmektedir. Bununla birlikte açıldıkları günden günümüze bu okulların kendisi ve müfredatları tartışma konusu olmaya devam etmektedir. Modern dönemle birlikte dine ve dolayısıyla imam hatip okullarına gerek kalmadığını düşünenler olduğu gibi, devletin dini hegemonyasında tutmak için bu okulları açtığı şeklinde eleştirenler de bulunmaktadır. Bu durum imam hatip okullarının tarihini, modelini ve ilgili tartışmaları öz olarak ele almayı gerektirmektedir. Bu çalışmada, imam hatip okullarının kuruldukları günden bugüne nasıl tarihi bir seyir izlediği, imam hatip modelinin temel özellikleri ve bu modelin uygulandığı okullar ile ilgili tartışmalar ele alınmıştır. Kimi zaman iddialar ve dayanakları yorumlanmıştır. Alan yazına dayalı yapılan çalışmada salt tarih bilgisi verme yerine, bugüne yansıması olan noktalar analiz edilmiştir. Çalışma neticesinde sayı ve kalite olarak sürekli zikzaklar çizen bu okullardaki eğitimin; devletin denetim ve gözetimi altında olması, genel eğitim sisteminde yer alması, din ve kültür derslerinin modern tarzda verilmesi, Sünni Hanefi anlayışın benimsenmesi ve sosyo-kültürel çevreleriyle bütünleşmeleri gibi temel özelliklerinin olduğu ifade edilebilir. Bu okullarla ilgili tartışmaların ise daha çok laiklik, mezunlarının farklı mesleklerde çalışmaları, kızların bu okullara gitmeleri ve farklı bir zihniyette yetişebilmeleri üzerinde yapıldığı söylenebilir. Bununla beraber normal okullar arasındaki yaklaşık %13’lük oranla farklı programlar uygulayarak tarihinin en zirve dönemlerinde oldukları ifade edilebilir.
Referanslar
Acuner, Yusuf. “İmam Hatip Okulları”. Din Eğitimi. ed. İbrahim Turan - Bayramali Naziroğlu. 127-144. Ankara: Bilay Yayınları, 2. Basım, 2020.
Akın, Abdullah. Cumhuriyet Dönemi Din Eğitimi (1920-1950). İstanbul: Ensar Yayınları, 2011.
Akkaş, Simge. “Türkiye’de Başörtüsü Yasak ve Düzenlemelerinin Geçmişi”. Erişim 16 Kasım 2022. https://www.dogrulukpayi.com/zaman-tuneli/turkiye-de-basortusu-yasak-ve-duzenlemelerinin-gecmisi
Aşlamacı, İbrahim. Pakistan Medreselerine Bir Model Olarak İmam- Hatip Okulları. İstanbul: DEM Yayınları, 2014.
Aşlamacı, İbrahim. “Türkiye’nin İslam Eğitim Modeli̇: İmam-Hatip Okulları Ve Temel Özellikleri̇”. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 9/5 (2014), 265-278.
Aydeniz, Tuğba Yalçın. “Osmanlı’da İlk Vaiz Yüksek Okulu: Medresetü’l Vaizin”. Osmanlı İstanbulu III. ed. M. Feridun Emecen vd. 597-621. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yayınları, 2015.
Ayhan, Halis. Türkiye’de Din Eğitimi. İstanbul: DEM Yayınları, 3. Basım, 2014.
Balmuk, Maksut. “İmam Hatip’te Yeni Oyun”. odatv4.com. Erişim 09 Kasım 2022. https://www.odatv4.com//siyaset/imam-hatipte-yeni-oyun-0307171200-118895
Baloğlu, Zekai. Türkiye’de Eğitim, Sorunlar ve Değişime Yapısal Uyum Önerileri. TÜSİAD, 1990. file:///C:/Users/DELL%20i3%203888/Downloads/Turkiyede-egitim.pdf
Bayezit, Fatih. “Yumuşak Güç Unsuru Olarak Uluslararası İmam Hatip Liseleri”. TALİM 1/2 (2017), 293-309.
Bozan, İrfan. Devlet ile Toplum Arasında: Bir Okul: İmam Hatip Liseleri: Bir Kurum: Diyanet İşleri Başkanlığı. Karaköy, İstanbul: TESEV Yayınları, 1. Baskı., 2007.
Cebeci, Suat. Din Eğitimi Bilimi ve Türkiye’de Din Eğitimi. Ankara: Akçağ Yayınları, 3. Basım, 2015.
Çakır, Ruşen vd. İmam Hatip Liseleri: Efsaneler ve Gerçekler. İstanbul: TESEV Yayınları, 2004. file:///C:/Users/DELL%20i3%203888/Downloads/imam-Hatip-Liseleri-Efsaneler-Gercekler-Rusen-Cakir.pdf
Çelebi, Ahmet. İslam’da Eğitim-Öğretim. çev. Ali Yardım. İstanbul: Damla Yayınevi, 4. Baskı., 2006.
Çelik, Zafer vd. 4+4+4 Eğitim Reformunu İzleme Raporu. Eğitim-Bir-Sen, 2013. https://www.researchgate.net/publication/305180673_444_Egitim_Reformunu_Izleme_Raporu
Derneği, ÖNDER İmam Hatipliler. “İmam Hatiplerin Tüm Okullara Oranı 13,5”. Önder İmam Hatipliler Derneği. 20 Eylül 2022. Erişim 16 Kasım 2022. https://onder.org.tr/tr/Haber/imam-hatiplerin-tum-okullara-orani-135-hb2efb4
Doğan, Esra. Uluslararası Anadolu İmam Hatip Liselerinde Eğitim. Bursa: Uludağ Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2020. https://www.proquest.com/docview/2609707924/abstract/4297325AD658489CPQ/1
Doğan, Recai - Çapçıoğlu, Fatma. “İmam Hatip Liseleri”. Din Eğitimi. ed. Recai Doğan - Remziye Ege. 143-174. Ankara: Grafiker Yayınları, 8., 2021.
Eğitim İş Sendikası. “Meb İstatistikleri̇ 4+4+4 Eğitim Sisteminin Yarattığı Yıkımı Ortaya Koydu”. Erişim 09 Kasım 2022. https://www.egitimis.org.tr/guncel/sendika-haberleri/meb-istatistikleri-4-4-4-egitim-sisteminin-yarattigi-yikimi-ortaya-koydu-1632/#.Y2uXWXZByM8
Emiroğlu, Atiye. Türkiye’de Din Eğitimi̇ Bağlamında İmam Hatip Okulları. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, 2016.
Kara, İsmail. Cumhuriyet Türkiye’sinde Bir Mesele Olarak İslam 1. İstanbul: Dergah Yayınları, 2019.
Karaman, Davut. “Yöneticilerine Göre Anadolu İmam Hatip Liselerindeki Program Çeşitliliği ve Proje Okul Uygulamasının Değerlendirilmesi”. Türkiye Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi 11 (30 Haziran 2021), 11-37. https://doi.org/10.53112/tudear.869069
Karasu, Teceli. “Bir Eğitim Kurumu Olarak Bulanık İmam Hatip Lisesi”. Bulanık/Kop İnsan-Coğrafya-Tarih-Kültür. ed. İrşad Sami Yuca. 489-507. İstanbul: Çizgi Kitapevi, 2022.
Karasu, Teceli. Din Eğitiminde İşlevsel Akıl. Ankara: Araştırma Yayınları, 2. Basım, 2021.
Karateke, Tuncay. “2012 Sonrası MEB İstatistiklerinde İmam Hatip Ortaokulları/Liseleri Üzerine Bir Değerlendirme”, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırma Dergisi 10/4 (2021), 3868-3883.
Kütükoğlu, Mübahat. “Darül Hilafetil Aliyye Medresesi ve Kuruluşu Arefesinde İstanbul Medreseleri”. İslam Tetkikleri Enstitüsü Dergisi 1/2 (1978), 1-219. https://dergipark.org.tr/tr/pub/iuislamtd/issue/1197/14059
Kütükoğlu, Mübahat S. “Dârü’l-Hi̇lâfeti̇’l-Ali̇yye Medresesi̇”. TDV İslâm Ansiklopedisi. Erişim 03 Kasım 2022. https://islamansiklopedisi.org.tr/darul-hilafetil-aliyye-medresesi
Meriç, İlkay. “4+4+4’ün Arkasına Gizlenenler”. Sınıf Mücadelesinde Marksist Tutum. 17 Nisan 2012. Erişim 09 Kasım 2022. https://marksist.net/ilkay_meric/444_un_arkasina_gizlenenler.htm
odatv4.com. “İyi Ki Okumamışım Okul Filan Elimde Olsa Bu İlahiyattakilerin Çoğunu...” 06 Ekim 2016. Erişim 16 Kasım 2022.
odatv4.com, “İmam Hatip Lisesi Yönetiminden CHP’li Belediyenin Çorbasına Engel... Çocuklar Almasın Diye Nöbet Tuttu” 30 Kasım 2022. Erişim 26 Aralık 2022.
Öcal, Mustafa. “Dünden Bugüne İmam Hatip Liseleri̇ (1913-2013)”. Değerler Eğitim Merkezi 100. Yılında İmam Hatip Liseleri (ts.), 65-104.
Öcal, Mustafa. “İmam Hatip Liselerinde Din Eğitimi”. Din Eğitimi. ed. Mustafa Köylü - Nurullah. 224-267. İstanbul: Ensar Yayınları, 3. Basım, 2014.
Öcal, Mustafa. Kuruluşundan Günümüze İmam Hatip Liseleri. İstanbul: Dergah Yayınları, 2015.
Öcal, Mustafa. Osmanlı’dan Günümüze Türkiye’de Din Eğitimi -Mukaddime Kitap-. Bursa: Düşünce Yayınları, 1. Basım, 2011.
Şahin, Hasan. “Osmanlı Devletinde Eğitim ve Bilgi Üretim Sisteminin İşlevlerini Yitirmesinin Sebepleri Üzerine”. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 12 (01 Ocak 1999), 253-264. https://doi.org/10.14222/Turkiyat302
Toker, İhsan - Özcan, Celal. “Laiklik ve Sekülerleşme Bağlamında İmam Hatip Liselerinin Dünü, Bugünü, Yarını”. Eskiyeni 35 (27 Kasım 2017), 33-50. https://dergipark.org.tr/en/pub/eskiyeni/issue/36905/422284
Uluslararası İmam Hatip Mezunları Derneği. “Türkiye’deki Uluslararası İmam Hatip Liseleri”. Erişim 09 Kasım 2022. http://rihle.org.tr/turkiyedeki-uluslararasi-ihl/
YÖK. Türkiye Yüksek Öğretim Stratejisi. Ankara: Yükseköğretim Kurulu, 2007. https://www.yok.gov.tr/Documents/Yayinlar/Yayinlarimiz/Turkiyenin-yuksekogretim-stratejisi.pdf
Zengin, Salih Zeki. “Başlangıçtan Cumhuriyet Dönemine Din Eğitimi”. Din Eğitimi. ed. Mustafa Köylü - Nurullah Altaş. 23-47. İstanbul: Ensar Yayınları, 3. Basım, 2014.
Zengin, Salih Zeki. II. Meşrutiyette Medreseler ve Din Eğitimi. Ankara: Akçağ Yayınları, 2002.
Zengin, Salih Zeki. “Kurtuluş Savaşı Döneminde Medrese Öğretim Programları”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 44/1 (2003), 187-226.
Millî̇ Eğitim Temel Kanunu, (Kanun No. 14574). (16 Haziran 1973).
“Din Öğretimi Genel Müdürlüğüne Bağlı Okullar”. Erişim 09 Kasım 2022. http://dogm.meb.gov.tr/bilgisistemi/okul_listesi
Hürriyet Gazetesi. “İHL’ler Laikliğe Aykırı Hale Geldi”. 2004. Erişim 16 Kasım 2022. https://www.hurriyet.com.tr/gundem/ihl-ler-laiklige-aykiri-hale-geldi-38609436
İmam Hatip Okulu İdare Yönetmeliği̇, İmam Hatip Okulu İdare Yönetmeliği̇. MEB, İmam Hatip Okulu İdare Yönetmeliği̇ 14193 (22 Mayıs 1972). https://www.memurlar.net/haber/58316/mill-egitim-bakanligi-imam-hatip-okulu-idare-yonetmeligi.html
“Ortaöğretim Kurumları Haftalık Ders Çizelgelerinde Değişiklik Yapılması”, 21. Erişim 09 Kasım 2022. https://ttkb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2022_01/19094445_OrtaoYretim-hdc-2022-2023.pdf
“Türkiye’nin İmam Hatip Modeli Ve İslam Dünyasında Medreseler--Doç. Dr. İbrahim Aşlamacı”. haz. Ankara Düşünce Atölyesi ADA. Yayın Tarihi 27 Nisan 2021. https://www.youtube.com/watch?v=V-_hyiqSibY