Ankara’nın Türkiye Cumhuriyeti’nin Başkenti Oluş Süreci
Article Sidebar
Özet
Türkiye siyasi tarihinde Ankara, 27 Aralık 1919’da Mustafa Kemal Paşa’nın Heyeti Temsiliye üyeleri ile birlikte gelişinden sonra görünür olmuştur. 23 Nisan 1920’de Büyük Millet Meclisi bu şehirde açılmış, 29 Ekim 1923’te Cumhuriyet’in ilanına giden süreçte 13 Ekim 1923’de idari yapının merkezi Ankara ilan edilmiştir. Yeni kurulan Türkiye Cumhuriyet’i, Osmanlı Devleti ile kurumsal pek çok bağını koparırken, kendisine yeni bir şehri idare merkezi seçmiştir. Bu kopuş/değişim sürecinde devletin temel nitelikleri ve kavramların bir kısmı aynen korunurken, bir kısmı da değişime uğramış ya da tamamen ortadan kalkmıştır. Çalışmada, İstanbul’un önemi ve onun payitaht olma kriterleri incelendikten sonra, Ankara’nın idare merkezi olarak öne çıkarken savaş ve gıda sanayii sektörlerinin gelişim süreçleri değerlendirilecektir. Savaş sanayisinin temelleri imalatı harbiye atölyeleri olarak Milli Mücadele döneminde atılmış; 1921-1922 yıllarında kurulan “Askeri Fabrikalar Umum Müdürlüğü” ile kurumsal bir kimliğe kavuşmuştur. Ankara, Milli Mücadelenin idare edildiği, silahların ve cephanenin üretildiği ve savaş sanayiinin yoğunlaştığı bir mekan olmuştur. Ankara’da erken bir tarihte kurulan savaş sanayiine rağmen, artan nüfusun gıda ihtiyaçlarına yanıt verebilecek modern ziraat teknikleri ile tarımsal üretim yapan gıda sanayii 1924-1925 yıllarında kurulmuştur. Ankara’nın 1923’te idare merkezi olarak ilan edilmesinden sonra “Orman Çiftliği” ve çevresindeki çiftlikler ıslah edilerek Ankara pazarında ilk kitlesel tarımsal üretim yapılmış ve yıllar içinde çiftlikler genişleyerek önemli gıda fabrikaları açılmıştır.
Referanslar
Ünlü Vali, Meşhur Valiler, İçişleri Bakanlığı. Ankara: İçişleri Bakanlığı Merkez Bürosu Yayınlarından Sayı 1, 1969.
Yılda Türk Sanayii, Ankara: Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı. 1973.
Altaban, Özcan. “Cumhuriyetin Kent Planlama Politikaları ve Ankara Deneyimi”, 75 Yılda Değişen Kent ve Mimarlık. ed. Yıldız Sey. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları, 1998.
Atatürk’ün Çiftlikleri, Devlet Ziraat İşletmeleri Kurumu Neşriyatı. İstanbul-Ankara: Alaeddin Kıral Klişe Fabrikası ve Basımevi, 1939.
Ceylan, Mustafa. Tarihi ve Folkloruyla Elmadağ. Ankara: Yargıçoğlu Matbaası, 1983
Evsile, Mehmet. Atatürk Devri Harp Sanayii (1920-1938). Elazığ: Fırat Üniversitesi, SBE, Yayınlanmamış Doktora Tezi, 1992.
Gözler, Kemal. Türk Anayasaları. Bursa: Ekin Kitabevi Yayınları, 1999.
İlbay, Asaf. Çocukluk Arkadaşım Atatürk. İstanbul: Kaynak Yayınları, 2014.
Kaymaz, Nejat. “Mîsâk-ı Millî Üzerinde Yapılan Tartışmalar Hakkında”. VIII. Türk Tarih Kongresi Bildirileri 11-15 Ekim 1976 C. III. Ankara: TTK, 1976.
Kaynar, İhsan Seddar. Engürü’den Ankara’ya: Ankara’nın İktisadi Tarihi (1892-1960). Ankara: Efil Yayınları, 2020.
Kocabaşoğlu, Uygur vd. Türkiye İş Bankası Tarihi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2001.
Köksal, Aydoğan. “Kızılırmak doğusunda Ankara'nın üç ilçe merkezi”. Türk Coğrafya Dergisi 22-23 (1963-64), 169-185.
Öztoprak, İzzet. Atatürk Orman Çiftliği’nin Tarihi. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi, 2006.
Reisicumhur Gazi Mustafa Kemal Paşa Hazretlerinin Ankara Çiftlikleri, Ankara: Hakimiyeti Milliye Matbaası, 1926.
Saltan, Şevket vd., Cumhuriyetin 50. Yılında Tekel, Ankara, 1973.
Sarıoğlu, Mehmet. “Ankara” Bir Modernleşme Öyküsü (1919-1945). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 2001.
Selek, Sabahattin. İsmet İnönü Hatıralar 2. Kitap. Ankara: Bilgi Yayınevi, 1987.
Soysal, İsmail. Türkiye'nin Siyasal Andlaşmaları Cilt-1 (1920-1945). Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2000.
Ünal, Reşat. “Atatürk Orman Çiftliği”. Mühendislik-Mimarlık Öyküleri 1. ed. Mahmut Kiper. Ankara: TMMOB Yayınları, 2014.